Een toekomst waarin AI en artiesten samenwerken: volgens Thunderboom Records kan dat

Dat kunstmatige intelligentie (oftewel ‘AI’) in opmars is, valt niet te ontkennen. Denk aan de Google zoekmachine, chatGPT, en de algoritmes van Instagram en Facebook. Ook in muziek wordt AI steeds meer gebruikt: zo speelt het een grote rol in het functioneren van streamingservices zoals Spotify en Apple Music, of wordt er met AI bepaalde geluiden gecreëerd. Hoewel deze nieuwe ontwikkelingen op het eerste gezicht positief lijken, is het belangrijk om na te denken over wat de implicaties zijn voor de creatieve wereld. We spraken hierover met Joost de Boo van Thunderboom Records - een non-profit organisatie dat met een nieuwsgierige blik kijkt naar de huidige en toekomstige samenwerking tussen muziek en kunstmatige intelligentie. Van AI-gedreven artiesten tot toolkits en geluidsbibliotheken, de mogelijkheden zijn eindeloos. Lees hieronder meer over Thunderboom Records en hun blik op het gebruik van AI in de muziekindustrie.

Afbeelding: Thunderboom Records

Wat is AI?

Voordat we dieper het onderwerp in kunnen duiken, is het belangrijk om uit te leggen wat kunstmatige of artificiële intelligentie (AI) nou eigenlijk is. Heel simpel gezegd stelt AI machines in staat om ‘menselijke’ vaardigheden uit te voeren, waaronder observeren, leren en aanpassen. AI-techniek heeft verschillende vormen: zo zijn er softwares, voor bijvoorbeeld zoekmachines of gezichtsherkenning, en belichaamde AI, zoals robots en drones. Je hebt het misschien niet door, maar in het dagelijks leven kom je constant in aanraking met kunstmatige intelligentie. Gepersonaliseerde advertenties, zelf-rijdende auto’s en de ‘slimme’ thermostaat in je huis zijn allemaal vormen van toegepaste AI. Ook in de muziekindustrie begint kunstmatige intelligentie een steeds grotere rol te krijgen. Zo is er nu een hype op social media met AI-gegenereerde covers van grote artiesten als Drake en Rihanna, en achter de schermen wordt AI bijvoorbeeld toegepast om muziektrends te voorspellen. De vooruitgang is veelbelovend, maar er zijn ook uitdagingen aan verbonden. En dan heb je organisaties nodig als Thunderboom Records, die met een vernieuwende maar ook verantwoordelijke blik naar de nieuwe ontwikkelingen kijken.

Artiesten versterken

Aan het begin van de Covid-19 pandemie - toen ontwerper Joost en muzikant Max wat extra tijd omhanden hadden - vond er een online concert plaats van Travis Scott in de virtuele wereld van de videogame Fortnite. Dit zette de twee aan het denken: kunnen wij misschien ook een virtuele artiest in elkaar knutselen? Met de hulp van een aantal gratis open source AI-tools lukte het Joost en Max al vrij snel om een 3D-karakter te bouwen met daarbij nieuwe, AI-gegenereerde muziek. Het hele proces ging een stuk makkelijker dan verwacht, maar was dit wel de bedoeling? Joost vertelt over hun initiële dilemma: “Dan vraag je je af, wil je dit wel? Wil ik de muziekindustrie dood verklaren, dat alles verandert in robots, en dat alle mensen die hun hele leven opofferen aan muziek vervangen worden? Het antwoord daarop was ‘nee’ natuurlijk.” Na meerdere gesprekken te hebben gevoerd met artiesten en andere vertegenwoordigers van de muziekindustrie, draaiden Joost en Max de vraag om: hoe kunnen we muzikanten supporten met deze technologie? Hieruit is uiteindelijk Thunderboom Records ontstaan. Door te experimenteren en alle nieuwe kennis te delen, proberen ze AI toegankelijker te maken voor kleinere artiesten en hen hiermee juist te versterken in plaats van tegen te werken.

"Op het moment dat je alles kan zijn, is het dan ook niet tof dat zo’n virtuele artiest iedereen kan zijn?"

Grensoverstijgende artiest Fi

De strekking van Thunderboom Records’ activiteiten is groot - alles waar ze nieuwsgierig naar zijn, wordt onderzocht. Doordat de verschillende experimenten altijd gekoppeld worden aan een opleiding, hoeft niet alles perfect te gaan en is er ruimte om met vallen en opstaan te leren. Op het moment is Thunderboom Records onder andere een muzieklabel voor virtuele artiesten. Hun eerste muzikant heet ‘Fi’, een non-binaire artiest die ethniciteit, muziekgenres en subculturen overstijgt. Het bijzondere aan Fi is dat die - in tegenstelling tot vele andere virtuele karakters - niet voldoet aan een stereotype. Volgens Joost willen ze met hun artiesten de horizon binnen de muziekwereld verbreden: “Zo’n virtuele artiest, hoe moet die er dan uitzien? Op het moment dat je alles kan zijn, is het dan ook niet tof dat zo’n virtuele artiest iedereen kan zijn? In plaats van dat je het heel erg gaat vastpinnen op één uiterlijk.” Uiteindelijk is het de bedoeling om van Fi een popster te maken, die zowel zelf muziek uitbrengt als samenwerkingen doet met andere - echte of virtuele - artiesten.

Afbeelding: Thunderboom Records. Artiest Fi.

Democratisering van resources

Een ander interessant project wat binnenkort van start gaat is ‘Open Cultuur Tech’, in samenwerking met Innovatielabs. Met dit project gaat Thunderboom Records toegankelijke AI-, AR- en avatartechnologie bouwen die door iedere artiest gebruikt kan worden. Muziekgroep Gorrilaz gebruikte een soortgelijke technologie al tijdens hun recente concert op Coachella:

Zoals het er nu voor staat, heb je heel veel ervaring, kennis en tijd nodig, wil je echt met AI aan de slag gaan. Thunderboom Records wil deze afstand tussen de technologie en artiesten kleiner maken door software toolkits te bouwen die door iedereen gebruikt kunnen worden. “In de aankomende anderhalf jaar gaan we tien shows geven, waarbij we artiesten de tools laten testen, en dan steeds weer na de show met het publiek gaan overleggen wat ze ervan vonden. … Dan hopen we uiteindelijk een toolkit te hebben met een website en werkende software die muzikanten zelf kunnen gebruiken”, vertelt Joost. “En dan is het vooral voor de artiesten die niet de grote sponsorcontracten of de grote labels achter zich hebben.” Zo dragen ze bij aan de democratisering van resources binnen de muziekindustrie en creëren ze niet alleen nieuwe mogelijkheden voor artiesten die op Coachella staan, maar ook voor degenen die gewoon in de Melkweg optreden.

"Hé, deze AI heeft mijn stijl gejat"

Huidige problemen

Hoe ziet de toekomst van AI en muziek er dan uit? Rooskleurig, volgens Joost, maar wel met een paar kanttekeningen. De twee grote problemen die zich nu voordoen hebben vooral te maken met auteursrecht en stereotypering. Het eerste probleem is redelijk simpel, legt Joost uit. “Die AI-systemen zijn getraind op voorbeelden. Dus het is een papegaai uiteindelijk, die gewoon veel teksten of plaatsjes gezien heeft en vervolgens daarmee nieuwe combinaties maakt. Maar er is niet altijd toestemming gegeven voor die beelden of teksten. Je ziet nu dus al dat Midjourney [AI-software] wordt aangeklaagd door Getty Images bijvoorbeeld, en heel veel makers geven aan van ‘hé, deze AI heeft mijn stijl gejat’.” Dit is, met wat legaal puzzelwerk, uiteindelijk wel op te lossen. Het tweede probleem is wat gecompliceerder. AI maakt namelijk gebruik van informatie die wordt geproduceert door mensen, alleen veel van die data is biased en discriminerend. Joost: “Het tweede probleem komt uit dezelfde pijplijn: in de voorbeelden die AI gebruikt zit zo veel troep. Als je denkt aan de laatste 400 jaar aan boeken en plaatjes, hoeveel procent daarvan is op z’n minst enigzins racistisch en sexistisch? En die AI weet niet beter, dus die gebruikt dat allemaal.” Hier moet verandering in komen vind Joost. “Ik vind het kwalijk dat die grote bedrijven dit gewoon de wereld inflikkeren met het excuus ‘ja sorry de computer heeft dit bedacht, wij doen dit niet’. Ik vind dat daar wel verantwoordelijkheden liggen.”

Afbeelding: Thunderboom Records. Fi in diens verschillende vormen.

Verantwoordelijke toekomst

Om ervoor te zorgen dat AI een verrijking blijft voor muziek en niet een bedreiging wordt, heeft Thunderboom Records een aanpak met drie pilaren van verantwoordelijkheid. Als eerste is het belangrijk dat AI een toevoeging blijft aan de mens; het moet geen kerntaken of sociale processen gaan vervangen. De tweede pilaar gaat over transparantie: dit betreft zowel de technische processen die plaatsvinden als het delen van nieuwe informatie met de rest van de wereld. Als laatste ligt er een focus op inclusiveit en variatie. Aan de ene kant gaat dit over de bedrijven die AI gebruiken - dit moeten namelijk niet alleen miljoenenbedrijven zijn zonder moreel kompas, maar ook kleinere, locale organisaties. Daarnaast moet de virtuele wereld een inclusievere plek worden, niet eentje waar alleen (discriminerende) stereotypes te vinden zijn. Joost heeft wel vetrouwen in de toekomst: “Als die drie dingen gewaarborgd worden, ben ik er wel gerust op dat - wat die [AI] tools ook zijn in de toekomst - de wereld oké is.” Met deze vernieuwende aanpak leidt Thunderboom Records de weg naar een verantwoordelijke toekomst waarin mensen en AI op een harmonieuze manier samen kunnen werken in de creatieve industrie. Wie weet wat voor bijzondere creaties er uit deze symbiose zullen komen?